W dniach 26-27 października 2023 roku odbyła się XIX edycja dorocznej konferencji naukowej poświęconej prometeizmowi.

Tegoroczna dwudniowa, międzynarodowa Konferencja Prometejska nosiła tytuł: „Rosyjska propaganda: geneza i współczesność”. Wydarzenie zostało zorganizowane na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego, na którym zebrało się międzynarodowe grono badaczy historii prometeizmu, a także szeregu ekspertów i ekspertek zajmujących się szeroko pojętą tematyką rosyjskiej propagandy i dezinformacji. Oficjalnie konferencję otworzył dyrektor Studium Europy Wschodniej UW, Jan Malicki.

W trakcie siedmiu sesji wysłuchaliśmy 31 referatów, które poruszały w sposób wszechstronny tematy poświęcone rosyjskiej propagandzie, czy dezinformacji osadzone w głębokiej przeszłości, jak również w kontekście obecnie dynamicznie rozwijających się wydarzeń. Prelegenci skupili się głównie na propagandzie i dezinformacji w czasach sowieckich, ale również tej rosyjskiej stosowanej w obecnych realiach np. podczas pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę. Sporo miejsca poświecono przedstawicielom ruchu prometejskiego w XX wieku, czy wykorzystywaniu historii, kultury czy nowoczesnych technologii jako narzędzi w celu szerzenia wcześniej sowieckiej czy obecnie rosyjskiej propagandy i dezinformacji.

Wydarzenie zostało zorganizowane przez Studium Europy Wschodniej UW we współpracy z czasopismem „Nowy Prometeusz”.

Dziękujemy wszystkim prelegentom i osobom, które przyczyniły się do zorganizowania kolejnej edycji, a także uczestnikom, którzy wzięli aktywny udział w pierwszym i drugim dniu konferencji. Było mnóstwo pytań, komentarzy, refleksji które następnie były kontynuowane w rozmowach kuluarowych.

Więcej zdjęć oraz program dostępne na stronie Studium Europy Wschodniej UW.

Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego
Redakcja czasopisma „Nowy Prometeusz”
zaprasza do wzięcia udziału w XIX Międzynarodowej Konferencji Prometejskiej
Rosyjska propaganda: geneza i współczesność
26-27 października 2023 r.

Zjawisko propagandy było obecne w dziejach ludzkości od dawna jako część systemu politycznego. Jednak bezprecedensowe znaczenie odgrywała ona w systemach totalitarnych, przede wszystkim w stalinowskim ZSRS i nazistowskich Niemczech. Warto zatem analizę systemów totalitarnych zacząć od badań nad naturą propagandy. Wydarzenia ostatnich lat związane z aneksją Krymu w 2014 roku i inwazji na Ukrainę w 2022 roku dokonane przez Federację Rosyjską i związany z nimi kryzys energetyczny i żywnościowy na świecie, świadczą, że kraj ten kontynuuje tradycję dezinformacji, czyniąc z niej nadrzędny filar swojej polityki w stosunkach międzynarodowych. W stosunkowo tani sposób Kreml poprzez narzędzia socjotechniczne przenika do środowiska medialnego i prowadzi do erozji zaufania, polaryzacji, niezgody i nienawiści w społeczeństwach europejskich. Pomimo tego, że fenomen propagandy, manipulacji i dezinformacji był przedmiotem badań politologów nadal jest zapotrzebowanie na wieloaspektowe interdyscyplinarne badania na styku nauk historycznych, społecznych i politycznych dla szerszego oglądu problemu wojny informacyjnej, metod powodujących manipulowanie zachowaniem i kontrolowanie dostarczanych informacji.

W XX wieku najgroźniejszego i masowego charakteru zjawisko propagandy nabrało w komunizmie, jako broń do zniewolenia umysłów mas w ZSRS, fałszowania historii i rzeczywistości narodów oraz ekspansji ideologicznej na Zachód. Sowiecka propaganda manipulowała wiedzą i percepcją faktów, stymulowała określone modele zachowania w celu wywołania reakcji zgodnej z założeniami totalitarnego systemu komunistycznego. Istotne miejsce zajmowały terror na masową skalę, wykuwanie człowieka nowego typu, zdefiniowanie „wroga”, cenzura i centralnie kierowana propaganda. Systematyczna, zinstytucjonalizowana polityka propagandy oddziaływała zarówno poprzez kontrolowanie przekazu medialnego, ale przede wszystkim przez literaturę, utwory muzyczne, sztukę i kino.

Ideologiczno-polityczna działalność działaczy prometejskich była skierowana na zwalczenie sowieckiej dezinformacji i propagandy sukcesu na Zachodzie. W latach międzywojennych i powojennych wysiłki intelektualne antysowieckiej emigracji odegrały znaczącą rolę w powstaniu sowietologii, rzucającej światło na ekspansywny charakter ZSRS oraz na zagrożenia płynące z radzieckiej propagandy. Wybitne zasługi na tym gruncie należy przypisać Instytutowi Naukowo-Badawczemu Europy Wschodniej w Wilnie oraz Instytutowi Wschodniemu w Warszawie. W okresie powojennym problematyką tą zajmowało się na emigracji wielu intelektualistów z kręgu „Kultury”, w Polsce zaś do 1989 prace sowietologiczne ukazywały się poza cenzurą na łamach „Karty” i „Obozu”.

Wydawać by się mogło, że po rozpadzie Związku Sowieckiego i ujawnieniu mechanizmów propagandy i związanej z nią manipulacji, wiele narzędzi zostało zdemaskowanych i opinia publiczna na Zachodzie jest bardziej uczulona na dezinformację. Jednak powstanie nowych mediów kreuje nowe zagrożenie w postaci kłamliwych informacji (fake news), botów, kampanii dezinformacyjnych w przestrzeni cyfrowej oraz innych technik psychologicznych wypływających na opinię publiczną.

Naszą konferencję chcielibyśmy poświęcić przyjrzeniu się i przedyskutowaniu genezy, funkcjonowania i ewolucji rosyjskiej i sowieckiej propagandy.

W tak zdefiniowanych ramach tematycznych konferencji mieściłyby się takie tematy, jak: propaganda bolszewicka w okresie wojny domowej w Rosji 1917-1921; propaganda sowiecka, działalność publicystyczna antysowieckiej emigracji.

Powyższa lista oczywiście nie jest wyczerpująca i organizatorzy są otwarci na wszelkie tematy mieszczące się w zarysowanych powyżej ramach.

W ramach konferencji organizatorzy zamierzają poszukiwać odpowiedzi m.in. na następujące kwestie:

• Historia antysowieckiej emigracji
• Wkład ruchu prometejskiego w zwalczanie sowieckiej propagandy
• Prasa prometejska
• Doświadczenie sowietyzacji w republikach radzieckich.
• Propaganda okresu stalinizmu. Cele i mechanizmy.
• Wkład międzywojennej emigracji prometejskiej w zwalczanie sowieckiej propagandy
• Wielka Wojna Ojczyźniana w propagandzie
• Rosyjskie fałszywe narracje historyczne: geneza, cele i mechanizmy
• Propaganda/kontrpropaganda sowieckiej i postsowieckiej ekspansji ideologicznej.
• Nacjonalizm kulturowy
• Kultura jako narzędzie propagandy.
• Idea nowego człowieka w propagandzie sowieckiej i postsowieckiej.
• Media jako środek oddziaływania na opinię publiczną społeczeństw. Fake newsy i dezinformacja we współczesnym świecie.
• Socrealizm

Zgłoszenia na konferencję prosimy przesyłać na adres programy.studum@uw.edu.pl do 31 sierpnia 2023 r.

O zakwalifikowaniu referatu organizatorzy będą powiadamiać w terminie do 15 września, zastrzegając sobie prawo do odrzucenia zgłoszonych propozycji referatów bez podania przyczyn. Wybrane referaty będą opublikowane w czasopiśmie „Nowy Prometeusz”.

Długość referatu do 20 minut.

Miejsce konferencji: Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa

Języki konferencji: polski i angielski

Opłata: Za udział w konferencji z uczestników nie jest pobierana opłata. Dla uczestników przyjeżdżających spoza Polski możemy dokonać rezerwacji w hotelu Uniwersytetu Warszawskiego „Hera” lub „Gromada”.

Komitet naukowy:

• dyrektor Jan Malicki (Studium Europy Wschodniej)
• dr Justyna Olędzka
• dr Witold Rodkiewicz (Studium Europy Wschodniej);
• dr hab. Zaur Gasimov (Uniwersytet w Bonn)
• dr Katsiaryna Kryvichanina (Studium Europy Wschodniej)
• dr Maxim Rust (Studium Europy Wschodniej)
• dr Anton Saifullayev (Studium Europy Wschodniej)

Komitet organizacyjny:

• dr Shahla Kazimova (Studium Europy Wschodniej)
• Iurii Tkachuk (Studium Europy Wschodniej);
• Daria Szlezyngier (Stacja Kaukaska, Studium Europy Wschodniej)

„Od imperium ku państwom narodowym. Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich a procesy narodowotwórcze” to tytuł osiemnastej międzynarodowej konferencji, która odbyła się w dniach 26-27 października br. na Uniwersytecie Warszawskim. Jej organizatorem było Studium Europy Wschodniej UW oraz czasopismo „Nowy Prometeusz”.

Tegoroczna konferencja poświęcona była kwestiom narodowościowym i ruchom narodowym w okresie rewolucji rosyjskiej 1917 r. i wojnie domowej w Rosji 1917-1921; polityce narodowościowej władz sowieckich; losom elit i kultur narodowych w ZSRS; powstaniu i ewolucji elit narodowych (republikańskich) w ramach sowieckiej nomenklatury; historii antysowieckiej emigracji; relacjom między ZSRS i państwami, które uzyskały niepodległość w wyniku załamania się Imperium Rosyjskiego. Oprócz naukowców z Polski swoje wystąpienia zaprezentowali uczeni z Ukrainy, Azerbejdżanu, Gruzji i Niemiec.

Pierwsza tego typu konferencja odbyła się w 2011 roku i otworzyła cykl corocznych sesji poświęconych historii prometeizmu.

Program konferencji.