Drodzy Czytelnicy, w wasze ręce oddajemy szesnasty zeszyt „Nowego Prometeusza”
kwiecień 2022
„Nowy Prometeusz” nr 16/2022 już dostępny
Category Archives: Historia
Specjalny, jubileuszowy zeszyt „Nowego Prometeusza” na 30 lecie Studium Europy Wschodniej UW – 1990-2020
Drodzy Czytelnicy, w wasze ręce oddajemy piętnasty zeszyt Nowego Prometeusza. Jest to zeszyt specjalny, wydany z okazji jubileuszu 30-lecia Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, w ramach serii „30 tomów na 30-lecie SEW UW”. Na niniejszy tom składają się teksty publikowane na łamach Nowego Prometeusza w ciągu 10 lat jego istnienia – 2010-2020.
PEŁEN ZESZYT W PDF
Издание наследия Мустафы Чокаева и вопросы прометейского движения
Салават Исхаков
[текст первоначально опубликован в: "Nowy Prometeusz" nr 13 i 14, listopad 2019, ss. 110-136]
Первая половина ХХ века занимает особое место в истории Евразии. Неослабевающий общественный и научный интерес вызывают социально-политические и этнополитические процессы особенно в Центральной Азии и на Кавказе. Происходившие здесь преобразования, метаморфозы, конфликты имели свою специфику в условиях краха Российской империи, революции, гражданской войны, борьбы различных сил за власть, — все это изучено в историографии недостаточно, в результате чего сложилось немало искаженных интерпретаций исторических фактов и политических деятелей, включая тех, кто затем участвовал в прометейском движении, целью которого было достижение независимости нерусских народов в СССР.
ПОЛНЫЙ ТЕКСТ СТАТЬИ В PDF
Utracone nadzieje: azerbejdżańska prometejska emigracja a II wojna światowa
Shahla Kazimova
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 13 i 14, listopad 2019, ss.137-148]
Jednym z ciekawych i zarazem budzącym emocje w historii azerbejdżańskiej politycznej emigracji jest okres drugiej połowy lat 30., nacechowany aktywnością w relacjach z Niemcami. Dla wielu współczesnych mieszkańców Azerbejdżanu sam fakt nawiązania stosunków azerbejdżańskich polityków z III Rzeszą, państwem, przeciwko któremu walczyli ich dziadkowie w szeregach Armii Czerwonej, może budzić niezrozumienie. Użyto tu wyrazu „może”, gdyż wiedza na ten temat jest w społeczeństwie azerbejdżańskim znikoma. Deficyt publikacji omawiających te relacje pozostawia wiele aspektów w cieniu domysłów i nadinterpretacji.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Репрессированные и расстрелянные поляки в советском Азербайджане
Насиман Ягублу
[текст первоначально опубликован в: "Nowy Prometeusz" nr 13 i 14, listopad 2019, ss. 149-159]
В конце XIX – начале ХХ века на Кавказе проживало большое количество поляков, которые также оставили свой след в истории Азербайджана. Построенные ими в Баку архитектурные здания, сохраняются и по сей день. В годы Азербайджанской Демократической Республики в 1918-1920 гг. поляки принимали активное участие в государственном управлении. В 1920 году Советская Россия совместно с местными большевиками захватили власть в Азербайджане. Большевики, наряду с патриотическими сынами Азербайджана, брали в плен и подвергали расстрелам и поляков. Жертвами репрессий в 1920-х годах преимущественно были поляки, которые работали в государственных и политических учреждениях Азербайджана. В последующие годы, стали преследоваться поляки, работающих и в других сферах.
ПОЛНЫЙ ТЕКСТ СТАТЬИ В PDF
Orientalistyczne Koło Młodych przy Instytucie Wschodnim w Warszawie (1929-1939)
Paweł Libera
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 129-143]
Wśród organizacji młodzieżowych okresu międzywojennego Orientalistyczne Koło Młodych nie wyróżniało się ani pod względem liczebności ani aktywności. Nie reprezentowało też żadnej partii politycznej ani określonej grupy społecznej czy zawodowej. Stowarzyszenie powstało przy Instytucie Wschodnim w Warszawie i wyróżniało się przede wszystkim wyraźnie wyznaczonym celem politycznym, którym była działalność prometejska. Podstawowym zadaniem Orientalistycznego Koła Młodych było propagowanie idei prometejskich w kręgach młodzieżowych i objęcie opieki nad najmłodszymi adeptami tego ruchu. „Prometeizm” oznaczał polityczną współpracę II Rzeczypospolitej z nierosyjskimi ludami i narodami Rosji mającą na celu doprowadzenie do odzyskania utraconej niepodległości i z tego powodu, de facto skierowaną przeciwko sowieckiemu imperium.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
„Polityka równowagi” a schyłek prometeizmu
Wojciech Łysek
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 147-179]
Przedstawiciele prawicy obawiali się, iż Józef Piłsudski po dojściu do władzy w wyniku przewrotu majowego w 1926 r. powróci do zarzuconych wraz z traktatem ryskim (18 marzec 1921 r.) ambitnych planów odnoszących się do polityki wschodniej1. Przewidywania okazały się płonne. Dwa miesiące po przewrocie sformułowane zostały zręby „polityki równowagi”2. Minister spraw zagranicznych, August Zaleski, zapowiedział w wystąpieniach parlamentarnych w dniach 21-22 lipca 1926 r. nowy kurs. Określił go jako poszukiwanie traktatowej normalizacji z Niemcami i Związkiem Radzieckim (ZSRR). Minister stwierdził, że dobro Rzeczypospolitej, interesy Niemiec i sytuacja międzynarodowa wymagają, aby między obu państwami „istniała trwała pokojowa współpraca”, dlatego też rząd polski „pragnie szczerze oprzeć stosunki polsko- -niemieckie na realnych podstawach” oraz uwolnić współpracę sąsiedzką od „wszelkich czynników wzajemnej animozji”. Natomiast, w odniesieniu do ZSRR, deklarował, że „pragniemy doprowadzić do pomyślnego końca rozmowy (…) w celu traktatowego ujęcia zagadnienia pacyfikacji Wschodu Europy”3.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Między Rosją a Turcją – próby współpracy między republikami południowokaukaskimi w latach 1918-1921
Paweł Olszewski
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 93-113]
21 czerwca 1921 r. przedstawiciele emigracyjnych rządów Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu i Górali Północnego Kaukazu podpisali deklarację o współpracy. Jej celem było stworzenie Konfederacji Kaukaskiej, która miała powstać na terenach Kaukazu wyzwolonych spod zależności od Rosji Sowieckiej. Deklaracja służyła stworzeniu podstaw współpracy między przedstawicielami antysowieckich, kaukaskich ośrodków emigracyjnych. Jednak antagonizmy, przede wszystkim ormiańsko – azerbejdżańskie, spowodowały, iż bardzo szybko Ormianie wycofali się z tej współpracy1. Utrzymujące się spory między emigracyjnymi liderami narodów południowokaukaskich miały genezę w konfliktach etniczno–religijno-ekonomicznych, które istniały na Kaukazie Południowym (Zakaukaziu) już w XIX w. i na początku XX w. konflikty te uległy eskalacji w okresie I wojny światowej oraz po jej zakończeniu, gdy w regionie utworzono trzy niepodległe republiki.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Начало волынской карьеры Г. Юзевского: первые 100 дней в зеркале „Украинской нивы”
Руслана Давидюк
[текст первоначально опубликован в: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 115-126]
Политические изменения после майского переворота 1926 г. создали основу для „волынской политики” Генрика Юзевского, который стремился установить новые правила взаимоотношений в регионе, обеспечить толерантное польско-украинское сосуществование с целью интеграции западноволынских земель в состав Польши. Сторонник идей Варшавского договора, заместитель министра внутренних дел правительства Украинской народной республики (УНР) в 1920–1921 гг., член расширенного состава Украинского центрального комитета (УЦК) в Варшаве, Г. Юзевский считался лучшим знатоком украинской проблематики (в расширенный состав УЦК вошло трое поляков: Йоахим Волошиновский, Станислав Стемповский и Генрик Юзевский1). Писательница Мария Домбровская характеризовала его так: „Красивый, холодный, благородный, идейный и вместе с тем замечательный игрок. Я смотрю на него как на редкий в Польше феномен, возможно, рядом с Маршалом Пилсудским, – единственный”2.
ПОЛНЫЙ ТЕКСТ СТАТЬИ В PDF
The origins, course and consequences of an intelligence operation held in the Georgian Soviet Socialist Republic, organised by Offi ce No. 2 of the Second Department of Main Staff of the Polish Armed Forces and Georgian Military Organisation in 1930
Grzegorz Gilewski
[article originally published in: "Nowy Prometeusz" nr 11, czerwiec 2018, ss. 63-86]
Georgian emigrants, who in June 1931 began to read the fifteenth edition of the monthly journal “Brdzolis Chma” (Echo of the Battle), the social democrats’ official body, encountered an unclear picture of a young man wearing a white shirt with a tie and a dark jacket on page 4. The photograph was an illustration of a short reminiscence by one of them: And today in front of my eyes stands, as if he were real, a handsome and broad-shouldered Artimon, smiling at me from beneath his manly moustache. As if it was yesterday when I saw him off to the fatherland, walking proudly towards the battlefield. A year has passed – exceptionally hard, full of grief and lament for the Georgian nation.