John Micgiel, Julie George, Yana Gorokhovskaya, Alex Motyl
[discussion originally published in: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 11-35]
The discussion took place on the 30th of June 2018, within the frame of the 15th Annual Warsaw East European Conference 2018 “Independence”, organised by the Centre for East European Studies University of Warsaw. The panel was co-organized by the Harriman Institute, Columbia University. It was moderated by prof. John Micgiel.
Adam Martofel
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 37-60]
Celem niniejszego artykułu jest zobrazowanie i interpretacja religijnych i społeczno- politycznych uwarunkowań rozwoju fundamentalizmu muzułmańskiego na Kaukazie Północnym oraz wpływu, jaki mają na to zjawisko konflikty lokalne i polityka Rosji względem regionu. Rozwój nastrojów fundamentalistycznych zaś ma bezpośredni wpływ na postępującą radykalizację mieszkańców regionu, oraz pośrednio wpływa na wzrost zagrożenia terrorystycznego. Autor publikacji poddał analizie ewolucję islamu kaukaskiego i jego radykalizację pod wpływem wydarzeń, jakie miały miejsce w latach dziewięćdziesiątych XX w. oraz na początku XXI w. Analiza dotyczy w głównej mierze aspektów religijnych oraz społeczno-politycznych, lecz w celu dokładniejszego rozpatrzenia istoty problemu rozważone zostały także inne czynniki, które pośrednio lub bezpośrednio miały, bądź mają nadal wpływ na kształtowanie się radykalnego islamu na Kaukazie Północnym.
Marek Kornat
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 83-91]
Porozbiorowe dzieje Polski nie znały pojęcia prometeizmu. Pojęcie to występowało oczywiście w filozofii jako pogańska, grecka nauka o zbawieniu, jakie dał ludziom Prometeusz, za sprawą swego znanego czynu (kradzieży bogom ognia). Niedawno przypomniał tę koncepcję na jednej z konferencji naukowych znany filozof polski i polityk prof. Ryszard Legutko2. Książe Adam Jerzy Czartoryski nie posługiwał się pojęciem prometeizmu. Ale to co jest przedmiotem prometejskich dążeń wykładał jakże przenikliwie w swoich wystąpieniach publicznych po Powstaniu Listopadowym, na uchodźstwie, gdzie założył wielki obóz polityczny – Hotel Lambert, który słusznie uznajemy za Ministerstwo Spraw Zagranicznych nieistniejącego państwa. Pozostanie zapewne ironią historii to, że w takiej właśnie roli wystąpić przyszło dawnemu ministrowi spraw zagranicznych Rosji.
Салават Исхаков
[текст первоначально опубликован в: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 211-237]
В будущем непредвзятый «историк путем объективного, спокойного ис- следования в свете событий тех времен, всех исторических фактов и документальных данных, — писал в эмиграции кабардинец П. Коцев, в 1918–1920 гг. председатель правительства Горской республики, — изучит всю ту сложную, многогранную историческую обстановку, которая привела к падению… все кавказские республики… и даст действительную… историю жизни борьбы народов Кавказа»1. По истории этой республики до сих пор нет монографического исследования, а 100-летие ее провозглашения даже не отмечалось научной общественностью в республиках Северного Кавказа.
Rustis Kamuntavicius
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 75-81]
Ród Piłsudskich wywodzi się ze Żmudzi i sięga swoimi korzeniami do średniowiecza. Józef Piłsudski (1867-1935) urodził się w Zułowie. Dzisiaj jest to nieduża miejscowość w Republice Litewskiej znajdująca się nieopodal Święcian, w pobliżu granicy z Białorusią. Jego serce zostało pochowane w Wilnie, na cmentarzu na Rossie. Wraz z Czesławem Miłoszem, Jerzym Giedroyciem i Gabrielem Narutowiczem – jest jednym z tych mężów stanu Litwy, którzy mieli znaczący wpływ na historię Polski w XX wieku. Pod koniec I wojny światowej stał się faktycznym przywódcą Polski i pozostawał nim aż do śmierci. Jest to najwybitniejszy polityk polski XX wieku oraz niekwestionowany bohater narodowy. Jego zasługą jest to, że w 1920 roku Polakom udało się zatrzymać natarcie bolszewików pod Warszawą, co w dużej mierze miało wpływ na powstanie odradzających się niepodległych państw Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Litwy.
Paweł Libera
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 129-143]
Wśród organizacji młodzieżowych okresu międzywojennego Orientalistyczne Koło Młodych nie wyróżniało się ani pod względem liczebności ani aktywności. Nie reprezentowało też żadnej partii politycznej ani określonej grupy społecznej czy zawodowej. Stowarzyszenie powstało przy Instytucie Wschodnim w Warszawie i wyróżniało się przede wszystkim wyraźnie wyznaczonym celem politycznym, którym była działalność prometejska. Podstawowym zadaniem Orientalistycznego Koła Młodych było propagowanie idei prometejskich w kręgach młodzieżowych i objęcie opieki nad najmłodszymi adeptami tego ruchu. „Prometeizm” oznaczał polityczną współpracę II Rzeczypospolitej z nierosyjskimi ludami i narodami Rosji mającą na celu doprowadzenie do odzyskania utraconej niepodległości i z tego powodu, de facto skierowaną przeciwko sowieckiemu imperium.
Wojciech Łysek
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 147-179]
Przedstawiciele prawicy obawiali się, iż Józef Piłsudski po dojściu do władzy w wyniku przewrotu majowego w 1926 r. powróci do zarzuconych wraz z traktatem ryskim (18 marzec 1921 r.) ambitnych planów odnoszących się do polityki wschodniej1. Przewidywania okazały się płonne. Dwa miesiące po przewrocie sformułowane zostały zręby „polityki równowagi”2. Minister spraw zagranicznych, August Zaleski, zapowiedział w wystąpieniach parlamentarnych w dniach 21-22 lipca 1926 r. nowy kurs. Określił go jako poszukiwanie traktatowej normalizacji z Niemcami i Związkiem Radzieckim (ZSRR). Minister stwierdził, że dobro Rzeczypospolitej, interesy Niemiec i sytuacja międzynarodowa wymagają, aby między obu państwami „istniała trwała pokojowa współpraca”, dlatego też rząd polski „pragnie szczerze oprzeć stosunki polsko- -niemieckie na realnych podstawach” oraz uwolnić współpracę sąsiedzką od „wszelkich czynników wzajemnej animozji”. Natomiast, w odniesieniu do ZSRR, deklarował, że „pragniemy doprowadzić do pomyślnego końca rozmowy (…) w celu traktatowego ujęcia zagadnienia pacyfikacji Wschodu Europy”3.
Paweł Olszewski
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 93-113]
21 czerwca 1921 r. przedstawiciele emigracyjnych rządów Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu i Górali Północnego Kaukazu podpisali deklarację o współpracy. Jej celem było stworzenie Konfederacji Kaukaskiej, która miała powstać na terenach Kaukazu wyzwolonych spod zależności od Rosji Sowieckiej. Deklaracja służyła stworzeniu podstaw współpracy między przedstawicielami antysowieckich, kaukaskich ośrodków emigracyjnych. Jednak antagonizmy, przede wszystkim ormiańsko – azerbejdżańskie, spowodowały, iż bardzo szybko Ormianie wycofali się z tej współpracy1. Utrzymujące się spory między emigracyjnymi liderami narodów południowokaukaskich miały genezę w konfliktach etniczno–religijno-ekonomicznych, które istniały na Kaukazie Południowym (Zakaukaziu) już w XIX w. i na początku XX w. konflikty te uległy eskalacji w okresie I wojny światowej oraz po jej zakończeniu, gdy w regionie utworzono trzy niepodległe republiki.
Руслана Давидюк
[текст первоначально опубликован в: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 115-126]
Политические изменения после майского переворота 1926 г. создали основу для „волынской политики” Генрика Юзевского, который стремился установить новые правила взаимоотношений в регионе, обеспечить толерантное польско-украинское сосуществование с целью интеграции западноволынских земель в состав Польши. Сторонник идей Варшавского договора, заместитель министра внутренних дел правительства Украинской народной республики (УНР) в 1920–1921 гг., член расширенного состава Украинского центрального комитета (УЦК) в Варшаве, Г. Юзевский считался лучшим знатоком украинской проблематики (в расширенный состав УЦК вошло трое поляков: Йоахим Волошиновский, Станислав Стемповский и Генрик Юзевский1). Писательница Мария Домбровская характеризовала его так: „Красивый, холодный, благородный, идейный и вместе с тем замечательный игрок. Я смотрю на него как на редкий в Польше феномен, возможно, рядом с Маршалом Пилсудским, – единственный”2.
Paweł Fiktus
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 63-73]
Powołanie w dniu 12.09.1989 r. rządu Tadeusza Mazowieckiego z prof. Krzysztofem Skubiszewskim1, – jako ministrem spraw zagranicznych nastąpiło w jednym z kluczowych momentów historii Polski. Wskutek tzw. wyborów czerwcowych w 1989 r. ze sceny politycznej ,,schodziła” rządzącą Polską przez niemal pół wieku PZPR. Również radykalne zmiany zachodziły w polityce międzynarodowej. Nieuchronny proces jednoczenia dwóch państw niemieckich, aspiracje niepodległościowe republik radzieckich jak też procesy demokratyzacji w krajach tzw. bloku wschodniego – uzależnionego politycznie od ZSRR, wieściły kryzys ustaleń jałtańsko-poczdamskich. Polska polityka zagraniczna w tym okresie stanęła wobec bardzo poważnych wyzwań. Powstanie zjednoczonego państwa niemieckiego, wywołało obawę przed istnieniem granicy zachodniej opartej na linii Nysa Łużycka-Odra oraz ewentualnymi roszczeniami terytorialnymi ze strony zachodniego sąsiada.