Drodzy Czytelnicy, w wasze ręce oddajemy szesnasty zeszyt „Nowego Prometeusza”
kwiecień 2022
„Nowy Prometeusz” nr 16/2022 już dostępny
Category Archives: Z Archiwum
Specjalny, jubileuszowy zeszyt „Nowego Prometeusza” na 30 lecie Studium Europy Wschodniej UW – 1990-2020
Drodzy Czytelnicy, w wasze ręce oddajemy piętnasty zeszyt Nowego Prometeusza. Jest to zeszyt specjalny, wydany z okazji jubileuszu 30-lecia Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, w ramach serii „30 tomów na 30-lecie SEW UW”. Na niniejszy tom składają się teksty publikowane na łamach Nowego Prometeusza w ciągu 10 lat jego istnienia – 2010-2020.
PEŁEN ZESZYT W PDF
Прометейские проблемы к началу Второй мировой войны: взгляд германского дипломата Ф. фон Папена
Салават Исхаков
[текст первоначально опубликован в: "Nowy Prometeusz" nr 13 i 14, listopad 2019, ss. 161-176]
В научной литературе, посвященной прометейскому движению, заметно сильное влияние современных межгосударственных отношений, различных идеологий, а также внутренней ситуации, особенно в сфере межнациональных и межконфессиональных отношений. Прометейское движение, как показывает современная историография, по-разному трактуется историками из ряда стран. Например, на взгляд Г. Мамулиа (Франция), это движение, с одной стороны, на основе координации всех нерусских эмигрантских антибольшевистских организаций имело своей целью воспрепятствовать внешнеполитической экспансии Кремля, с другой — это было движение всех без исключения народов, угнетаемых Россией.
ПОЛНЫЙ ТЕКСТ СТАТЬИ В PDF
Sprawa przyjęcia do Wojska Polskiego uczestników powstania w Gruzji w 1924 r. i pobytu pułkownika Kakucy Czolokaszwilego w Polsce w świetle dokumentów Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego
Grzegorz Gilewski
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 12, grudzień 2018, ss. 183-207]
W numerze 7/2015 „Nowego Prometeusza” opublikowano opracowane przez Razhdena Chikorię tłumaczenie dwóch gruzińskich dokumentów dotyczących działalności płk. Kakucy Czolokaszwilego1, dowódcy wojskowego i jednego z przywódców powstania gruzińskiego w sierpniu 1924 r.2 Jednym z przywołanych dokumentów jest list gen. Aleksandra Zachariadze3 do Ministra Spraw Zagranicznych Demokratycznej Republiki Gruzji, Eugeniusza Gegeczkori4 z 14 stycznia 1926 r. dotyczący obecności w Polsce płk. Kakucy Czolokaszwili oraz nastrojów panujących wśród gruzińskiej emigracji wojskowej. W dokumencie tym pojawił się mało znany wątek zatrudnienia w Wojsku Polskim uczestników powstania narodowowyzwoleńczego w Gruzji w 1924 roku. W drugim dokumencie przedstawiono natomiast zeznania gen. Spirydona Czawczawadze5, który zwięźle omówił działalność i pobyt Kakucy Czolokaszwilego w Polsce w 1925 r.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Białoruska Komisja Wojskowa w świetle materiałów przechowywanych w Fondzie Trofiejnym w Moskwie
Joanna Gierowska-Kałłaur
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 11, czerwiec 2018, ss. 129-242]
Problem powstania i funkcjonowania Białoruskiej Komisji Wojskowej (BKW) obrósł nalotem niepotrzebnych mitów, co jest nie tylko skutkiem niewielkiej ilości zachowanego materiału źródłowego, ale również skutkiem uprawiania przez lata rozmaitych, rozbieżnych polityk historycznych. Większość polskich historyków opiera swą wiedzę na enuncjacjach prasowych i komunikatach, część na materiałach przechowywanych w Centralnym Archiwum Wojskowym w Rembertowie, które nie zostały ewakuowane z miasta we wrześniu 1939 r. i wskutek znanych wydarzeń – koniec końców znalazły się w Fondzie Trofiejnym w Moskwie.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Отчет Георгия Гвазава «“Прометей”. Ноябрь 1926 – ноябрь 1934 г.». Новый документ по истории журнала «Прометей»
Георгий Мамулиа
[текст первоначально опубликован в:
"Nowy Prometeusz" nr 10, grudzień 2016, ss. 163-169]
1934 г. являлся тяжелым годом для движения «Прометей». Приход к власти в Германии национал-социалистов, изменил расклад сил на международной арене, приведя, в конечном итоге, к франко-советскому сближению и вступлению СССР в Лигу Наций, что коренным образом изменило положение кавказских эмигрантов во Франции. Ратификация 16 мая 1933 г. пакта о ненападении между Францией и СССР, повлекла за собой упразднение легации Грузии в Париже, последнего символа грузинский независимости на французской земле. Для грузин это был особенно тяжелый удар, означавший, что отныне Франция отказывается от признания независимости их Родины, считая ее частью красной империи. Не меньшим образом, от этого пострадали и другие кавказцы-участники движения «Прометей», так как легация Грузии, по мере сил, пыталась защищать и их интересы на международной арене.
ПОЛНЫЙ ТЕКСТ СТАТЬИ В PDF
Raport informacyjny CIA dotyczący Włodzimierza Bączkowskiego z 10 maja 1949 roku
Bartosz Rutkowski
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 9, lipiec 2016, ss. 141-146]
W maju 2015 roku udostępniony został raport informacyjny1 amerykańskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej (CIA), dotyczący Włodzimierza Bączkowskiego. Powstał on 10 maja 1949 r. w Libanie. Kraj, którego dotyczy raport oznaczono w nim jako „Liban / Polska”, a sam Bączkowski został określony jako „temat” (podmiot) raportu. Raport posiadał klauzulę tajności „tajne” wraz z adnotacją „do użytku służbowego wyłącznie przez urzędników (funkcjonariuszy) Stanów Zjednoczonych”. Raport2 zawiera kilka interesujących informacji. Do najistotniejszych należy zaliczyć sam fakt rozpracowywania Włodzimierza Bączkowskiego przez CIA w 1949 r. Dotychczas w biografii Bączkowskiego uznawano za fakt jego współpracę OSS3 (Office of Strategic Services – poprzednik CIA) od 1945 r4. W świetle publikowanego raportu wydaje się to być błędne. Gdyby Bączkowski współpracował z OSS w 1945 r. to nie byłoby potrzeby rozpracowywania jego osoby przez CIA w cztery lata później.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Pierwsza notatka mjr. Edmunda Charaszkiewicza o „zagadnieniu prometejskim” (15 XI 1939 r.)
Paweł Libera
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 8, październik 2015, ss. 137-150]
W okresie międzwojennym, a szczególnie po podpisaniu paktu o nieagresji między Polską a Związkiem Sowieckim w 1932 roku, działalność ruchu prometejskiego była głęboko zakonspirowana i osłonięta tajemnicą. Bezpośrednio brało w niej udział niewiele osób, wiedza o niej dostępna była jedynie nielicznym, a dokumenty jakie wytworzono w trakcie tych działań są stosunkowo nieliczne i rozproszone w różnych zbiorach archiwalnych i bibliotecznych w Polsce i za granicą. Wątek ten stosunkowo rzadko pojawia się na łamach wspomnień i dzienników. Z tego powodu szczególną rolę w badaniach odgrywają dokumenty, które zostały sporządzone pod koniec funkcjonowania ruchu prometejskiego z intencją przedstawienia całokształtu tego zagadnienia.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Generał Szałwa Maglakelidze i współpraca gruzińsko-niemiecka w trakcie II wojny światowej w oczach gruzińskich dysydentów
Aleksandra Gryźlak
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 7, kwiecień 2015, ss. 183-199]
Tematyka współpracy gruzińsko-niemieckiej w czasie II wojny światowej była poruszana w co najmniej kilku publikacjach polskich i zagranicznych. Zagadnienie to poruszane było również w gruzińskich kręgach dysydenckich w latach 70. Prezentowany tekst pochodzi z podziemnego czasopisma „Gruziński goniec” (Sakartwelos Moambe) wydawanego przez członków powstałej w 1974 r. Inicjatywnej Grupy Obrony Praw Człowieka w Gruzji.
PEŁEN TEKST ARTYKUŁU W PDF
Pułkownik Kakuca Czolokaszwili, gruzińska prawica oraz władze polskie
Razhden Chikhoria
[niniejszy tekst pierwotnie opublikowany został w: "Nowy Prometeusz" nr 7, kwiecień 2015, ss. 201-218]
Wraz z wkroczeniem do Gruzji bolszewików, 18 marca 1921 r., nastąpił koniec 1028 dni niepodległości Demokratycznej Republiki Gruzińskiej i rozpoczęła się jej walka o wolność. Chociaż członkowie gruzińskiego rządu zostali zmuszeni do udania się na emigrację do Francji, to pozostająca w kraju elita wojskowa kontynuowała walkę z bolszewikami. W latach 1922-1924 w ujarzmionej Gruzji wybuchały powstania narodowowyzwoleńcze, z których największe miało miejsce w sierpniu 1924 r., pod przewodnictwem pułkownika Kakucy Czolokaszwilego. Kilkutygodniowa walka zakończyła się porażką, zaś jej uczestnicy byli zmuszeni opuścić kraj przekraczając gruzińsko-turecką granicę.